Investigating the Phenomenon of Sham Contracts in Islamic Repurchase Agreement (Repo) Instruments in Iran’s Interbank Market

Document Type : research

Authors

1 Assistant Professor, Department of Economics, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Principles, Al-Mustafa International University, Mashhad, Iran.

3 Master's student, Department of Economics, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran

Abstract

The formalization of banking contracts represents one of the most detrimental challenges in riba-free banking. Investigating the existence of sham contracts is essential not only in bank–non-bank customer agreements but also within the interbank market. This research employs a descriptive methodology with an ijtihādī (juristic reasoning) approach to examine the potential for sham contract phenomena in Islamic repurchase agreements (repos) within Iran’s interbank market. Through library research and an analytical-deductive method, six criteria for sham contracts—derived from the opinions of Islamic jurists (fuqahā)—were systematically established. Applying these criteria to the operational guidelines of the interbank market reveals that the Islamic repo instrument is susceptible to sham contracting, as evidenced by: Parties’ lack of awareness regarding contractual terms, Frivolous collusion (muḥābat mabtazil), Non-adherence to customary prerequisites of genuine contracts, Discrepancy between contractual title and actual content Consequently, the repo mechanism in this market faces significant challenges related to contractual formalization.
 

Keywords

References

  1. ابن‌قدامه، ابومحمد. (۱۴۱۷ق). المغنی. ج۴. ریاض: دار عالم الکتب.
  2. الهام، صادق؛ شاه‌چراغ، سید محمدصادق. (۱۴۰۱ش). «تحلیل فقهی توافق بازخرید موسوم به ریپو». تحقیقات مالی اسلامی، س۱۱، ش۲ (پیاپی ۲۲)، بهار و تابستان.
  3. انصاری، مرتضی بن محمدامین. (۱۳۸۶ش). کتاب المکاسب. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  4. انصاری، مسعود؛ طاهری، محمدعلی. (۱۳۸۴ش). دانشنامۀ حقوق خصوصی. تهران: محراب فکر.
  5. آهنگران، محمدرسول. (۱۳۹۲ش). «نگاهی نوین به قاعدۀ تبعیت عقد از قصد با تأکید بر کاربردهای آن در بانک اسلامی». معرفت اقتصاد اسلامی، س۱۱، ش۱ (پیاپی ۹)، پاییز و زمستان.
  6. بندرریگی، محمد. (۱۳۷۵ش). فرهنگ جدید عربی فارسی - ترجمۀ منجد الطلاب. تهران: انتشارات اسلامی.
  7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۸۲ش). حقوق ثبت. تهران: کتاب‌خانۀ گنج دانش.
  8. حائری شاه‌باغ، علی. (۱۳۷۶ش). شرح قانون مدنی. ج۲. تهران: گنج دانش.
  9. روحانی، سید علی؛ بنی‌طبا، سید مهدی. (۱۴۰۱ش). «ارزیابی سازگاری قوانین و مقررات بانکداری بدون ربا با ماهیت بانک و امکان‌سنجی ایجاد سازگاری». فصلنامۀ علمی اقتصاد اسلامی، د۲۲، ش۸۵، بهار.
  10. سبزواری، محمدباقر. (۱۴۲۳ق). کفایة الاحکام. ج۱. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  11. دانشگاه علوم اسلامی رضوی. (۱۳۹۹ش). «سمینار بانکداری اسلامی».
  12. صفایی، سید حسین. (۱۳۸۴ش). قواعد عمومی قراردادها. چاپ سوم. تهران: نشر میزان.
  13. طوسی، محمد بن الحسن. (۱۴۰۷ق). تهذیب الاحکام. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
  14. عشایری منفرد، محمد. (۱۳۹۹ش). «حکم فقهی بازخرید شرط‌شده در ضمن عقد بیع؛ مطالعۀ موردی قرارداد ریپو (Repo)». فصلنامۀ علمی اقتصاد اسلامی، د۲۰، ش۷۹، پاییز.
  15. عریضی، علی بن جعفر. (۱۳۶۸ش). مسائل علی بن جعفر. ج۱. قم: مؤسسة آل‌البیت.
  16. عیوضلو، حسین؛ میسمی، حسین. (۱۳۸۷ش). «بررسی نظری ثبات و کارایی بانکداری اسلامی در مقایسه با بانکداری متعارف». فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، س۷، د۸، ش۳۱، پاییز.
  17. کاشف‌الغطا، محمدحسین. (۱۳۵۹ق). تحریر المجلة. ج۱. نجف: المکتبة المرتضویة.
  18. کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). اصول الکافی. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
  19. مالک بن انس. (۱۴۲۵ق). موطأ الامام مالک. ج۴. ابوظبى: مؤسسۀ زاید بن سلطان.
  20. محقق النراقی، احمد بن محمدمهدی. (۱۴۱۵ق). مستند الشیعه. ج۱۴. قم: ستاره.
  21. مغنیه، محمدجواد. (۱۴۰۲ق). فقه الامام جعفرالصادق. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
  22. معلمی، سید مهدی. (۱۴۰۳ش). «رهیافتی به شناسایی مؤلفه‌‌های قرارداد صوری». دوفصلنامۀ علمی مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، س۱۸، ش۴۹، بهار و تابستان.
  23. مصباحی، غلامرضا. (۱۳۷۳ش). «پاره‌ای از مشکلات بانکداری بدون ربا». مجموعۀ مقالات پنجمین همایش بانکداری اسلامی. تهران: [ناشر نامشخص].
  24. موسویان، سید عباس؛ شمسی‌نژاد، سعید. (۱۳۹۷ش). «طراحی بازار بین‌بانکی بر اساس دیدگاه متخصصان فقهی در نظام پولی و مالی». دوفصلنامۀ علمی مطالعات اقتصاد اسلامی ایران، د۱۳، ش۱ (پیاپی ۲۵)، پاییز.
  25. موسویان، سید عباس؛ الهی، مهدی. (۱۳۸۹ش). «امکان‌سنجی فقهی تشکیل بازار بین‌بانکی در بانکداری اسلامی». اقتصاد اسلامی، د۱۰، ش۳۸، پاییز.
  26. موسویان، سید عباس؛ کاتوزیان، محمدرضا؛ طالبی، محمد؛ حاجیان، محمدرضا. (۱۳۹۴ش). «توافقنامۀ بازخرید (ریپو) در بازار بین‌بانکی اسلامی». اقتصاد اسلامی، د۱۵، ش۶۰، زمستان.
  27. نظرپور، محمدنقی؛ یوسفی شیخ رباط، محمدرضا. (۱۳۹۳ش). «شاخص‌های صوری شدن معاملات در عملکرد بانکداری بدون ربا در ایران؛ بررسی موردی: تسهیلات اعطایی شعب بانک تجارت مشهد مقدّس». فصلنامۀ پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعۀ پایدار)، د۱۴، ش۳، پاییز.
  28. هاشمى شاهرودی، ‌سید محمود. (۱۳۸۷ش). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت.‌ قم: مؤسسۀ دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت.
  29. Bindseil, U. (2014). "Monetary Policy Operations and the Financial System".
  30. Goodhart, C.; Gabor, D.; Vestergaard, J.; Ertürk. (2014). "Central Banking at a Crossroads: Europe and Beyond".
  31. Ugolini, S. (2017). The Evolution of Central Banking Theory and History. Palgrave Macmillan, U.K., Palgrave Studies in Economic History.
The Doctrines of Islamic Economics
Volume 1, Issue 2
July 2025
Pages 299-324

Files

Share

How to cite

Statistics