بررسی تأثیر عقود اسلامی بر توزیع درآمد در استان‌های ایران با رویکرد داده‌های تابلویی؛ (مطالعۀ موردی: عقود قرض‌الحسنه، فروش اقساطی و اجاره به شرط تملیک)‌

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم اقتصادی، دانشگاه بین المللی اهل بیت ( ع)، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

3 کارشناس ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه بین المللی اهل بیت ( ع) ، تهران، ایران.

چکیده

مسئلۀ توزیع درآمد از مهم‌ترین مباحث اقتصادی در هر جامعه‌ای می‌باشد. دین مبین اسلام توجه ویژه‌ای به عدالت اقتصادی و توزیع عادلانۀ درآمد دارد. تحقیق حاضر با استفاده از آمار ۳۱ استان ایران بر اساس روش داده‌های تابلویی، تأثیر عقود اسلامی را بر نابرابری توزیع درآمد در استان‌های ایران مورد بررسی قرار داده است. برای رسیدن به هدف، مدل تحقیق مشتمل بر عقود اسلامی نظیر تسهیلات قرض‌الحسنه، فروش اقساطی و اجاره به شرط تملیک با به‌کارگیری نرم‌افزار E-Views9 با استفاده از روش اثرات ثابت تخمین زده شده است. نتایج نشان داد که عقود مالی اسلامی تأثیر مثبت بر افزایش برابری توزیع درآمد دارد. همچنین رابطۀ U معکوس میان تولید ناخالص داخلی سرانه و نابرابری توزیع درآمد تأیید می‌شود. بهره‌وری نیروی کار اثر مثبت و مخارج دولت و نرخ تورم اثر منفی بر برابری توزیع درآمد دارد. با توجه به نتایج، پیشنهاد می‌شود که دولت شرایطی را فراهم آورد تا دسترسی افراد کم‌درآمد جامعه به منابع مالی اسلامی تسهیل شود.
طبقه بندی موضوعی: D31, G21, Z12, C23.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the Impact of Islamic Contracts on Income Distribution in Iranian Provinces: A Panel Data Case Study of Qard al-Ḥasan, Installment Sales, and Lease-to-Own Agreements

نویسندگان [English]

  • Mohammad GhaffaryFard 1
  • mahdi safdari 2
  • ghasem ghorbani 3
1 Associate Professor, Department of Economic Sciences, Ahlul-Bayt International University, Tehran, Iran
2 Ph.D. Candidate, Department of Economic Sciences, Yazd University, Yazd, Iran.
3 M.A. Economics Sciences, Ahlul-Bayt International University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Income distribution is a fundamental economic issue in any society, and Islam places special emphasis on economic justice and equitable wealth distribution. This study investigates the impact of Islamic financial contracts on income inequality across Iran’s 31 provinces using panel data analysis. The contracts examined include Qard al-Ḥasan (interest-free loans), installment sales (bayʿ al-ʿuqūd), and lease-to-own agreements (ijārah wa-taʾmīlīk). Employing a fixed-effects model estimated with E-Views 9, the results indicate that these Islamic contracts significantly contribute to improving income equality. Furthermore, the study confirms the presence of an inverted-U (Kuznets) relationship between GDP per capita and income inequality. Labor productivity positively influences income equality, while government expenditure and inflation have adverse effects. Based on these findings, it is recommended that policymakers facilitate greater access to Islamic financial instruments for low-income groups to promote a more equitable income distribution.
JEL Classification: D31, G21, Z12, C23.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Contracts
  • Income Distribution
  • Panel Data
  • Gini Coefficient

مراجع

  1. ابوترابی، محمدعلی؛ زنده‌دل شهرنوی، هدی؛ رضایی‌مقدم، نسرین (۱۳۹۳). «بررسی ظرفیت‌های نوآورانۀ عقدهای اسلامی و نقش آن در رشد اقتصادی». فصلنامۀ علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۴(۵۶)، ۵-۳۵.
  2. احمدی، علی‌محمد؛ غفاری، حسن‌محمد؛ وفایی یگانه، رضا (۱۳۹۲). «بررسی تأثیر قرض‌الحسنه بر توزیع درآمد». مجموعه مقالات همایش اقتصاد اسلامی. دانشگاه فردوسی مشهد.
  3. آل عمران، رؤیا؛ شکوهی فرد، سیامک (۱۳۹۵). «تحلیل اثر توسعۀ بخش مالی بر شاخص توزیع درآمد: (رهیافت داده‌های تابلویی پویا)». فصلنامۀ پژوهش‌های اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی، ۵(۲)، ۴۳-۷۴.
  4. ایزدخواستی، جواد (۱۳۹۷). «تأثیر تسهیلات قرض‌الحسنه بر توزیع درآمد در ایران». دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی جستارهای اقتصادی ایران، ۱۵(۳۰)، ۲۹-۵۰.
  5. پایتختی اسکویی، سیدعلی؛ عرب مازار، عباس (۱۳۹۵). «بررسی اثر عقدهای بانکداری اسلامی بر نرخ بیکاری در ایران». فصلنامۀ علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۶(۶۱)، ۶۵-۷۷.
  6. پناهی، حسین؛ نصیب‌پرست، سیما (۱۳۹۵). «عوامل مؤثر بر توزیع درآمد در استان‌های ایران با تأکید بر قرض‌الحسنه: رویکرد اقتصادسنجی بیزینی». فصلنامۀ معرفت اقتصادی، ۲(۱۲)، ۲۳-۴۴.
  7. تودارو، مایکل (۱۳۷۸). توسعۀ اقتصادی در جهان سوم (ترجمۀ غلامعلی فرجادی). تهران: سازمان برنامه و بودجه (چاپ هشتم).
  8. چپرا، محمدعمر (۱۳۸۴). اسلام و چالش‌های اقتصادی (ترجمۀ سیدحسین میرمعزی و همکاران). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  9. رجایی، سیدکاظم (۱۳۸۹). «ویژگی‌های بازار اسلامی در نظریه و عمل». مجلۀ معرفت اقتصادی، ۲(۱).
  10. سیدحسینی، سیدمحمد (۱۳۹۱). بررسی وقف پول و آثار اقتصادی آن با تأکید بر فقر و اشتغال (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشکدۀ علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد.
  11. صدر، سیدکاظم (۱۳۷۵). اقتصاد صدر اسلام. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  12. طاهرپور، جواد؛ محمدی، تیمور؛ فردی کلهرودی، رضا (۱۳۹۸). «تأثیر توزیع تسهیلات بانکی بر رشد اقتصادی ایران با تأکید بر عقود مشارکتی و مبادله‌ای». دوفصلنامۀ مطالعات اقتصاد اسلامی، ۱۲(۲۳)، ۱۵۱-۱۷۶.
  13. علمی، زهرا (میلا)؛ آریانی، فائزه (۱۳۹۲). «اثر توسعۀ مالی بر توزیع درآمد در ایران». فصلنامۀ پژوهشنامۀ بازرگانی، (۶۹)، ۱۳۳-۱۵۸.
  14. قنبری، علی؛ آقایی، مجید؛ رضاقلی‌زاده، مهدیه (۱۳۹۰). «بررسی تأثیر توسعۀ مالی بر توزیع درآمد در ایران». فصلنامۀ پژوهشنامه اقتصادی، ۱۱(۱).
  15. موسویان، سیدعباس (۱۳۹۱). بازار سرمایۀ اسلامی (۱). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  16. مهرگان، نادر؛ خوش‌اخلاق، مهدی (۱۳۹۵). «اثر تسهیلات قرض‌الحسنه بر توزیع درآمد در ایران (با استفاده از شاخص سهم نسبی درآمدی دهک‌ها)». فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی اقتصاد و بانکداری اسلامی، (۱۶)، ۹۳-۱۱۹.
  17. نصر اصفهانی، محمد؛ قائمی اصل، محمد؛ زارع کردیانی، علی‌اصغر (۱۳۹۷). «بررسی تأثیر ارائۀ تسهیلات بانکی در چارچوب عقود اسلامی بر ارزش‌افزودۀ بخش‌های اقتصادی: کاربرد الگوی خودرگرسیون‌برداری بیزین (BVAR)». فصلنامۀ معرفت اقتصادی، ۱۰(۱۹)، ۴۷-۶۴.
  18. نظری، سولماز (۱۳۹۸). «جایگاه عقود معین در نظم بانکداری اسلامی و رابطۀ آن با کاهش فقر در جامعه». فصلنامۀ مطالعات نوین بانکی، ۲(۲)، ۱۰۳-۱۲۷.
  19. نعیمی، مینا؛ سهیلی، کیومرث؛ کریمی، محمدشریف (۱۳۹۸). «ارتباط متقابل توسعۀ ابزار مالی اسلامی (صکوک) و رشد اقتصادی». فصلنامۀ علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۹(۷۳)، ۲۱۷-۲۳۸.
  20. هادوی‌نیا، علی‌اصغر (۱۳۷۸). قرض‌الحسنه و آثار اقتصادی آن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  21. یوسفی حاجی‌آباد، رضا (۱۳۹۳). «بررسی اثرات توسعۀ بازارهای مالی بر توزیع درآمد در کشورهای اسلامی». دوفصلنامۀ پژوهش‌های مالیۀ اسلامی، ۲(۴)، ۷۸-۹۰.
  22. Abduh, M., & Chowdhury, N. T. (2012). Islamic Banking – Economic Growth Nexus: Evidence from Bangladesh. Journal of Islamic Economics, Banking and Finance, 8(3), 104-113.
  23. Ang, J. B. (2010). Finance and Inequality: The Case of India. Southern Economic Journal, 76(3), 738-761.
  24. Aghion, P., & Bolton, P. (1997). A Theory of Trickle-Down Growth and Development. The Review of Economic Studies, 64(2), 151-172.
  25. Baltagi, B. H. (2005). Econometric Analysis of Panel Data (5th ed.). New York: John Wiley & Sons.
  26. Beck, T., Demirgüç-Kunt, A., & Levine, R. (2007). Finance, Inequality and the Poor. Journal of Economic Growth, 12, 27-49.
  27. Chapra, M. U. (2008). The Global Financial Crisis: Can Islamic Finance Help Minimize the Severity and Frequency of Such a Crisis in the Future? Paper presented at the Forum on the Global Financial Crisis, Islamic Development Bank.
  28. Clarke, G., Xu, L. C., & Zou, H. (2006). Finance and Income Inequality: What Do the Data Tell Us? Southern Economic Journal, 72(3), 578-596.
  29. El-Gamal, M. A. (2006). Islamic Finance: Law, Economics, and Practice. Cambridge University Press.
  30. Furqani, H., & Mulyany, R. (2009). Islamic Banking and Economic Growth: Empirical Evidence from Malaysia. Journal of Economic Cooperation and Development, 30(2), 59-74.
  31. Galor, O., & Zeira, J. (1993). Income Distribution and Macroeconomics. Review of Economic Studies, 60, 35-52.
  32. Greenwood, J., & Jovanovic, B. (1990). Financial Development, Growth, and the Distribution of Income. Journal of Political Economy, 98(5).
  33. Kamran Ahmad, & Aamina Ihsan. (2018). Impact of Islamic Finance on Economic Growth – Empirical Evidence from Pakistan. International Journal of Scientific and Engineering Research, 9(7).
  34. Kuznets, S. (1955). Economic Growth and Income Inequality. American Economic Review, 45(1), 1-28.
  35. Liang, Z. (2006). Financial Development and Income Distribution: A System GMM Panel Analysis with Application to Urban China. Journal of Economic Development, 31(2), 1.
  36. Melloul, A., Chaik, S. E., & Oujgha, R. (2017). Empirical Analysis of Islamic Banking and Economic Growth. Economic Alternatives, 1, 89-102.
  37. Rajan, R. G., & Zingales, L. (2003). Saving Capitalism from the Capitalists. New York: Crown Business.
  38. Shahinpoor, N. (2009). The Link between Islamic Banking and Microfinancing. International Journal of Social Economics, 36(10).
  39. Zirek, D., Celebi, F., & Hassan, M. K. (2016). The Islamic Banking and Economic Growth Nexus: A Panel VAR Analysis for Organization of Islamic Cooperation (OIC) Countries. Journal of Economic Cooperation & Development, 37(1), 69.
آموزه های اقتصاد اسلامی
دوره 1، شماره 2
تیر 1404
صفحه 211-232

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار