نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• مرتضی مرتضوی کاخکی ¹
• سید مهدی معلمی ²
• محمدامین قدمیاری ³

¹ استادیار ، گروه اقتصاد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.

² استادیار ، گروه فقه و اصول، جامعة المصطفی، مشهد، ایران.

³ دانشــجوی کارشناســی ارشــد، گــروه اقتصــاد، دانشــگاه علــوم اسلــامی رضــوی، مشــهد، ایــران

چکیده

صوری‌سازی عقود بانکی یکی از زیان‌بارترین معضلات بانکداری بدون رباست. بررسی وجود قراردادهای صوری نه‌تنها در عقود بانکی بین بانک و مشتری غیربانکی؛ بلکه در بازار بین‌بانکی ضرورت دارد. این تحقیق با روشی توصیفی و رویکردی اجتهادی به بررسی امکان وجود پدیدۀ قراردادهای صوری در ابزار توافق بازخرید (ریپو) اسلامی در بازار بین‌بانکی ایران می‌پردازد. بر این اساس، 6 معیار صوری‌سازی قراردادها مبتنی بر آرای فقها از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و به شیوۀ تحلیلی - استنباطی سازمان‌یافته است. تطبیق این معیارها بر دستورالعمل اجرایی بازار بین بانکی نشان می‌دهد: معیارهای عدم آگاهی طرفین از مفاد قرارداد، محابات مبتذل، عدم التزام به لوازم عرفی قرارداد واقعی و عدم تطابق عنوان و معنون در قرارداد بر ابزار توافق بازخرید در بازار بین بانکی نیز صدق کرده و لذا این ابزار با معضل صوری‌سازی قرارداد مواجه است.

کلیدواژه‌ها

• بازار بین‌بانکی
• صوری‌سازی قراردادها
• معیار‌ها‌ی قرارداد صوری
• بانکداری بدون ربا
• ابزار توافق بازخرید (ریپو) اسلامی

عنوان مقاله [English]

Investigating the Phenomenon of Sham Contracts in Islamic Repurchase Agreement (Repo) Instruments in Iran’s Interbank Market

نویسندگان [English]

• morteza mortazavi kakhki ¹
• seyed mahdi moalemi ²
• mohamad amin ghadamyari ³

¹ Assistant Professor, Department of Economics, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

² Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Principles, Al-Mustafa International University, Mashhad, Iran.

³ Master's student, Department of Economics, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran

چکیده [English]

The formalization of banking contracts represents one of the most detrimental challenges in riba-free banking. Investigating the existence of sham contracts is essential not only in bank–non-bank customer agreements but also within the interbank market. This research employs a descriptive methodology with an ijtihādī (juristic reasoning) approach to examine the potential for sham contract phenomena in Islamic repurchase agreements (repos) within Iran’s interbank market. Through library research and an analytical-deductive method, six criteria for sham contracts—derived from the opinions of Islamic jurists (fuqahā)—were systematically established. Applying these criteria to the operational guidelines of the interbank market reveals that the Islamic repo instrument is susceptible to sham contracting, as evidenced by: Parties’ lack of awareness regarding contractual terms, Frivolous collusion (muḥābat mabtazil), Non-adherence to customary prerequisites of genuine contracts, Discrepancy between contractual title and actual content Consequently, the repo mechanism in this market faces significant challenges related to contractual formalization.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• interbank market
• sham contracts
• criteria for contract falsification
• interest-free banking
• Islamic repurchase agreement (repo)