احمدرضا شاهسنایی؛ علیرضا زکی زاده رنانی؛ علی خلیلی
چکیده
چگونه میتوانیم فهم بهتری از محتوای اندیشه اقتصادی اسلام یا مسلمانان در گذشته یا حال داشته باشیم و به توضیح بهتری از این اندیشههای اقتصادی دست یابیم؟این مقاله با بهرهگیری از آموزههای بینالاذهانی ...
بیشتر
چگونه میتوانیم فهم بهتری از محتوای اندیشه اقتصادی اسلام یا مسلمانان در گذشته یا حال داشته باشیم و به توضیح بهتری از این اندیشههای اقتصادی دست یابیم؟این مقاله با بهرهگیری از آموزههای بینالاذهانی متفکران مسلمان از روش قیاسی و سپس با رجوع به اجزای پراکنده و متنوع این اندیشهها در جریانها، متفکران و آثار مرتبط این حوزه از روش استقرایی کوشیده است تا به فهمی روشمند از اندیشههای اقتصادی اسلام دست یابد. ارکان سهگانه دین اسلام یعنی اعتقادات، اخلاقیات و احکام به عنوان مسلّمات و یقینیات، به مثابۀ نقطه اطمینانبخش و سکویی مطمئن برای جستاری نظری در اندیشه اقتصادی اسلامی قرار گرفته است. از این رو در اندیشه اقتصادی اسلامی نیز اعتقاد اقتصادی، اخلاق اقتصادی و فقه اقتصادی از ارکان تلقی شده است.در این نوشتار، ضمن شرح مختصر این سه حوزه، تعاملات ششگانه آنها، شناسایی و تأثیرگذاریهای هر یک از آنها بر دیگری در متن واقعیات فرد، جامعه و دولت نظریهپردازی شده است. کثرت موضوعات هر یک از سبدهای سهگانه و تعاملات ششگانه، در درون سه قالب اسلام حق، اسلام محقق در نظر دانشمندان و اسلام محقق در عمل مسلمانان و اسلام محقق در عملکرد دولتمردان موجب شده است تا جستار نظریِ حاضر در مقام توضیح اندیشه و در مقام تولید اندیشه انعطاف داشته باشد. وجه انتقادی و رهاییبخشی آن در قدرت فاصلهافکنی بین وضعیت موجود مسلمانان و وضعیت مطلوب اسلام است. به این ترتیب، شناسایی قلّههای مطلوب و آرمانی در اسلام حق و نفسالامری دین به نوعی ساختن «مفاهیم خالص» میماند که به ما در مطالعات پژوهشی مدد میرساند و فراتر از آن در کار سیاستگذاری اجرایی و طراحی نظام اقتصادی مطلوب یاری میدهد؛ به نحوی که پژوهشگر یا سیاستگذار بداند که در هر سبد معرفتی و تعاملات ششگانه به دنبال چیست؟ و چه تأثیرگذاریها و تأثیرپذیریهایی را میتوان انتظار داشت؟
