نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی
چکیده
نظام تأمین مالی اسلامی به عنوان جایگزین نظام مالی رایج با حذف ربا، عقود جایگزینی شامل قرض‌الحسنه، عقود مبادله‌ای و عقود مشارکتی را برای حل مسئله تأمین مالی در شرایط مختلف ارائه می‌نماید. ادبیات اقتصادی نیز دو دسته سازوکار کلی مبتنی بر مشارکت و مبتنی بر بدهی را به عنوان ساختارهای تأمین مالی معرفی می‌نماید. مطالعات مختلفی برای توجیه بهینه بودن سازوکار بدهی ارائه شده است. در بین عقود اسلامی نیز عقود مبادله‌ای مبتنی بر ساختار بدهی هستند.
در این مقاله، ضمن بررسی ادبیات مذکور و نیز احصای وجه تمایز عقود مبادله‌ای با ربا از ادبیات اسلامی، مدل نظری مبتنی بر نظریه بازی با گسترش مطالعات پیشین ارائه شده است که با لحاظ هزینه اعمال قرارداد می‌تواند عقود مبادله‌ای اسلامی مختلف را با یکدیگر و با ربا مقایسه کند. در واقع، هدف آن ایجاد امکان تفصیل بین ساختارهای مختلف ایجاد بدهی و مقایسه آن‌هاست. بر اساس نتیجه این مدل عقود مبادله‌ای که ساختار مالکیت در آن‌ها به نحوی است که مالکیت دارایی مبنا در ابتدای قرارداد در اختیار تأمین‌کننده مالی قرار دارد و پس از انجام تعهدات دریافت‌کننده وجوه، مالکیت به وی منتقل می‌شود، نسبت به قراردادهای ربوی و سایر عقود مبادله‌ای اولویت دارند و بهینه هستند.
طبقه‌بندی JEL: C72, D84, P43, P48, K42.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Financial Contracts’ Comparison in Islamic Financing System and Conventional Financial System Considering Contract Enforcement Cost
نویسنده [English]
- Behzad Babazadeh Khorasani
Assistant professor at Razavi University of Islamic Sciences
چکیده [English]
Islamic financing system as an alternative to the current financial system by eliminating usury (ribā) offers alternative contracts including benevolent lending (Qardh al-hasan), contracts of exchanging and partnership contracts to solve the problem of financing in different situations. The economic literature also introduces two general categories of partnership-based procedures and debt-based as financing structures and various studies have been presented to justify the optimal debt (optimality of debt) procedure. Exchange contracts are also based on debt structure among Islamic contracts. In this article, while examining the mentioned literature and counting (considering, including) the difference between usury contracts and Islamic literature, a theoretical model based on game theory is presented with the expansion of previous studies, which in terms of the cost of contract can compare different Islamic exchange contracts with each other and with usury. In fact, its purpose is the possibility of detail between different debt creation structures and their comparison. Based on the result of this model, exchange contracts in which the ownership structure is such that the ownership of the underlying asset is at the disposal of the financier at the beginning of the contract and after fulfilling the obligations of the receiver, the property funds are transferred to him and they have priority over usurious contracts and other exchange contracts and are optimal.
کلیدواژه‌ها [English]
- Islamic financing system
- Contract enforcement procedure
- Game theory
- Economics and law
- انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1386 ش.
- بخش فرهنگی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ربا: پیشینه تاریخی ربا، ربا در قرآن و سنت، انواع ربا و فرار از ربا، قم، بوستان کتاب، 1381 ش.
- بهبهانی، محمدعلی، فقه الربا و البنوک (اسس النظام الاقتصادی غیر الربوی)، قم، عطر عطرت، 1394 ش.
- جوادی آملی، عبداللّٰه، تقریر درس خارج فقه، مبحث بیع، 5/2/1394 ش.، قابل دسترس در وبگاه <http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/javadi/feqh/93/940205>
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، تهران، المکتبة الاسلامیه، 1426 ق.
- زاهدی وفا، محمدهادی، و سیدحسن قوامی، «الگوی مضاربه بر مبنای الگوی مدیر عامل در شرایط کژمنشی»، پژوهشنامه اقتصادی، سال یازدهم، شماره 4 (پیاپی 43)، زمستان 1390 ش.
- طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی مع تعلیقات، تعلیقات ناصر مکارم شیرازی و عده‌ای از فقهای عظام، قم، مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب ، 1428 ق.
- عبدلی، قهرمان، و سیدحسن قوامی، «انطباق نظریه بازی‌ها (الگوی مدیر ـ عامل) در عقد مشارکت مدنی»، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، سال چهارم، شماره 2 (پیاپی 8)، بهار و تابستان 1391 ش.
- عربی، سیدهادی، مرتضی درخشان، و مصطفی شیخانی، «مدل‌سازی قرارداد اجاره اعیان در اقتصاد اسلامی با بهره‌گیری از نظریه قراردادها»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال شانزدهم، شماره 64، زمستان 1395 ش.
- فاضل لنکرانی، محمدجواد، درس خارج فقه، دروس بیع ـ شرایط عوضین، جلسه هشتم، 7 مهر 1394 ش.، قابل دسترس در وبگاه <http://www.fazellankarani.ir/persian/lesson/8657>.
- فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
- مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1383 ش.
- موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، ترجمه تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1385 ش.
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، ج31 ( المبانی فی شرح العروة الوثقی، المضاربة و المساقاة، تقریر سیدمحمدتقی خویی)، مؤسسة الخوئی الاسلامیه، 1430 ق.
- موسویان، سیدعباس، «ارزیابی قراردادها و شیوه‌های اعطای تسهیلات در بانکداری بدون ربا»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال پنجم، شماره 19، پاییز 1384 ش.
16. موسویان، سیدعباس، کامران ندری و حسین میسمی، «امکان‌سنجی فقهی استفاده از صکوک بیع دین جهت عملیات بازار باز بانک مرکزی؛ دلالت‌هایی جهت تقویت بازار بدهی اسلامی در کشور»، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، سال هشتم، شماره 1 (پیاپی 15)، پاییز و زمستان 1394 ش.
- موسویان، سیدعباس، و حسین میثمی، «بانکداری اسلامی (مبانی نظری ـ تجارب عملی)»، تهران، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1393 ش.
18. Aggarwal, Rajesh K. & Tarik Yousef, “Islamic Banks and Investment Financing”, Journal of Money, Credit and Banking, Vol. 32(1), Feb. 2000.
19. Aghion, Philippe & Patrick Bolton, “An Incomplete Contracts Approach to Financial Contracting”, The Review of Economic Studies, Vol. 59(3), 1992.
20. Bolton, Patrick & Mathias Dewatripont, Contract Theory, MIT Press, 2005.
21. Freixas, Xavier & Jean-Charles Rochet, Microeconomics of Banking, MIT Press, 2008.
22. Gale, Douglas & Martin Hellwig, “Incentive-Compatible Debt Contracts: The One-Period Problem”, The Review of Economic Studies, Vol. 52(4), 1985.
23. Hart, Oliver, “Incomplete Contracts and Control”, American Economic Review, Vol. 107(7), 2017.
24. Hart, Oliver & John Moore, “A Theory of Debt Based on the Inalienability of Human Capital”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 109(4), 1994.
25. Id., Default and Renegotiation: A Dynamic Model of Debt”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 113(1), 1998.
26. Holmstrom, Bengt & Jean Tirole, “Financial Intermediation, Loanable Funds, and the Real Sector”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 112(3), 1997.
27. Innes, Robert D., “Limited Liability and Incentive Contracting with Ex-ante Action Choices”, Journal of Economic Theory, Vol. 52(1), 1990.
28. Kahf, Monzer, “Riba in Islamic Economics and Finance”, Chapter 7 in: M. Kabir Hassan & Mervyn K. Lewis (Eds.), Handbook on Islam and Economic Life, Edward Elgar Publishing, 2014.
29. Krasa, Stefan & Tridib Sharma & Anne P. Villamil, “Bankruptcy and Firm Finance”, Economic Theory, Vol. 36(2), 2008.
30. Krasa, Stefan, & Anne P. Villamil, “Optimal Contracts when Enforcement Is a Decision Variable”, Econometrica, Vol. 68(1), 2000.
31. Id., “Optimal Contracts When Enforcement Is a Decision Variable: A Reply”, Econometrica, Vol. 71(1), 2003.
32. Id., “Optimal Multilateral Contracts”, Economic Theory, Vol. 4(2), 1994.
33. Lewis, Mervyn K., Models of Islamic Banking: The Role of Debt and Equity Contracts, 2015.
34. Modigliani, Franco & Merton H. Miller, “The Cost of Capital, Corporation Finance and the Theory of Investment”, The American Economic Review, Vol. 48(3), 1958.
35. Mookherjee, Dilip, & Ivan Png, “Optimal Auditing, Insurance, and Redistribution”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 104(2), 1989.
36. Townsend, Robert M., “Optimal Contracts and Competitive Markets with Costly State Verification”, Journal of Economic Theory, Vol. 21(2), 1979.
37. Yousfi, Ouidad, “Does PLS Solve Moral Hazard Problems?”, Journal of Islamic Economics, Banking and Finance, Vol. 9(3), 2013.
)