تحلیل کارکردی کنش‌های حمایتی مبتنی بر جامعه هدف در آموزه‌های قرآن

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

در فرهنگ دینی، کنش‌های مبتنی بر خیرخواهی و دگردوستی از نقاط قوت آدمی شمرده شده، مفاد آیات متعدد نیز به خوبی مٶید این نوع نگرش است؛ چنان که هیچ امری را بعد از انجام واجبات، مانند نیکی و خدمت به بندگان خداوند، باعث تقرب انسان به درگاه الهی نمی‌داند. جامعۀ هدف کنش‌های حمایتی و کارکردهای مترتب بر آن نیز در این دسته از آیات بیان شده است.
این مطالعه در نظر دارد با استفاده از روش کیفی تحلیل محتوای استقرایی به بررسی کارکردی نظام هنجاری کنش‌های حمایتی مردم‌نهاد، مبتنی بر جامعۀ هدف بپردازد و به این سٶالات پاسخ دهد: سازوکارهای کنش‌های حمایتی مبتنی بر تعالیم قرآنی چیست؟ چه گروه‌ها و طبقات اجتماعی از اهداف کنش‌های حمایتی هستند؟ این کنش‌ها دارای چه کارکردهایی هستند؟
همچنین سازوکار کنش‌های حمایتی انفاق، احسان، صدقه، قرض‌الحسنه، خمس و زکات مورد بررسی قرار گرفت و فصل مشترک کارکردهای کنش‌های حمایتی از آموزه‌های قرآن، پیشرفت اقتصادی، آمرزش و گسستن از کجروی، پیشگیری از دوقطبی شدن جوامع و ایجاد انسجام و همبستگی، احسان به خویشتن و دریافت جزای بهتر، پالایش روح و روان از ناراستی شناسایی شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Functional Analysis of Supportive Actions Based on the Comprehensive Purpose in Quranic Teachings

نویسنده [English]

  • Sayyed Ali Naqi ayazi
Assistant professor at Islamic Sciences & Culture Academy
چکیده [English]

Actions based on benevolence and altruism are considered to be one of the strengths of man in religious culture and the contents of various verses confirm this kind of attitude. As nothing after performing (conducting) the obligations such as goodness and serving God’s servants, causes the human being to approach (nearness to) God, Comprehensive purpose of supportive actions and its functions are also expressed in this group of verses. This study intends to use the qualitative method of inductive content analysis to examine the function of the normative system of non-governmental supportive actions based on the comprehensive purpose and answer the following questions: what are the procedures of supportive actions based on Quranic teachings? What groups and social classes are the goals of supportive actions? What are the functions of these actions? The procedure of supporting actions of infāq (Arabic: إنفاق‎ , literally disbursement), ihsan (Arabic: إحسان‎ , ʾiḥsān, literally “beautification”, “perfection” or “excellence”), charity (Arabic: صدقة‎ , ṣadaqah, benevolence), Qarz al-Hasna (Arabic: القرض الحسن‎ , benevolent lending), khums (literally ‘one fifth’) and zakat (zakāh that which purifies wealth) was examined and the common chapter of the functions of supporting actions of Quranic teachings is economic growth, forgiveness and separation from deviance, preventing the polarization of societies and creating cohesion and solidarity, kindness (benevolence) to oneself and receiving better reward, purification of the soul and psyche from iniquity were identified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Supportive action
  • Infāq (Arabic: إنفاق‎
  • literally disbursement)
  • Ihsan (Arabic: إحسان‎
  • ihsān
  • literally “beautification”
  • “perfection” or “excellence”)
  • Charity (Arabic: صدقی‎
  • ṣadaqah
  • benevolence)
  • Qardh al-hasan (Arabic: القرض الحسن‎
  • benevolent lending)
  • Khums (literally ‘one fifth’)
  • Zakat (zakāh that which purifies wealth)

مراجع

  1. اسکیدمور، ویلیام، تفکر نظری در جامعه‌شناسی، ترجمه محمد مقدس و همکاران، تهران، سفیر، 1372 ش.
  2. ایازی، سیدعلی‌نقی، و علی ربانی خوراسگانی، «موانع اجتماعی تفکر در الگوی اسلامی پیشرفت بر اساس نظریه‌پردازی داده‌محور از قرآن»، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و پنجم، شماره 2 (پیاپی 54)، تابستان 1393 ش.
  3. ایمان، محمدتقی، و محمودرضا نوشادی، «تحلیل محتوای کیفی»، نشریه پژوهش، سال سوم، شماره 2 (پیاپی 6)، پاییز و زمستان 1390 ش.
  4. تجری، علی‌اصغر، «بررسی مفهوم احسان و محسنین در قرآن کریم»، نشریه معارف، شماره 48، مرداد و شهریور 1386 ش.
  5. توسلی، غلامعباس، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران، سمت، 1369 ش.
  6. جوادی آملی، عبداللّٰه، تسنیم تفسیر قرآن کریم، قم، اسراء، 1385 ش.
  7. حسینی همدانی، سیدمحمدحسین، انوار درخشان، تحقیق محمدباقر بهبودی، تهران، کتاب‌فروشی لطفی، 1404 ق.
  8. دهقانپور، علیرضا، و ژیلا بخشی، «معناشناسی احسان در قرآن»، نشریه پژوهشنامه معارف قرآنی، سال پنجم، شماره 17، تابستان 1393 ش.
  9. رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، 1387 ش.
  10. رفیعی موحد، مهدی، «مفهوم‌شناسی مقایسه‌ای گناه در قرآن و جامعه‌شناسی»، فصلنامه پژوهش‌نامه اخلاق، سال هفتم، شماره 25، پاییز 1393 ش.
  11. ریاحی، محمداسماعیل، اکبر علی‌وردی‌نیا، و سیده‌زینب پورحسین، «بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و سلامت روان»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 39، زمستان 1389 ش.
  12. شکوری، علی، «رفتارهای حمایتی و دلایل بروز آن‌ها»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال پنجم، شماره 18، پاییز 1384 ش.
  13. طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1363 ش.
  14. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، ترجمه حسین نوری و دیگران، تهران، فراهانی، بی‌تا.
  15. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1371 ش.
  16. فضل‌اللّٰه، سیدمحمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، 1419 ق.
  17. قرشی بنابی، سیدعلی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، چاپ سوم، تهران، بنیاد بعثت، 1377 ش.
  18. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ ، تحقیق و تعلیق سیدجواد علوی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1362 ش.
  19. مدرسی، سیدمحمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبّی الحسین‰ ، 1419 ق.
  20. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، تهران دار الکتب الاسلامیه، 1374 ش.

21. Elo, Satu & Helvi Kyngäs, “The Qualitative Content Analysis Process”, Journal of Advanced Nursing, Vol. 62(1), Wiley Online Library, April 2008.

22. Mayring, Philipp, A Companion to Qualitative Research, Uwe Flick, Ernst von Kardorff and Ines Steinke (Eds.), London, Sage Publication, 2003.

23. Thomas, David R., “A General Inductive Approach for Qualitative Data Analysis”, American Journal of Evaluation, Vo1. 27(2), 2006.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار