بررسی تأثیر توسعه مالی اسلامی بر رشد اقتصادی استان‌های ایران (با رویکرد داده‌های تابلویی)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه امام صادق(علیه السلام)

2 استادیار دانشگاه بین المللی اهل بیت (علیهم السلام)

3 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی دانشگاه یزد

چکیده

در نظام بانکداری بدون ربا، توزیع منابع بانک‌ها از طریق تسهیلات بانکی صورت می‌گیرد و بازارهای مالی کارآمد از جمله‌ای سازوکارهای مهم در فرایند رشد اقتصادی به شمار می‌روند. از نظر دانشمندان اقتصاد، بدون داشتن یک بخش مالی مؤثر و کارا نمی‌توان به توسعه مالی و در پی آن به رشد اقتصادی دست یافت. بنابراین مناسب‌ترین روش بررسی ارتباط توسعه مالی و رشد اقتصادی، مطالعه چگونگی نقش مکمل بازار مالی و بانک در رشد و توسعه اقتصادی است. از این رو، هدف اصلی این پژوهش، بررسی اثر توسعه مالی اسلامی بر رشد اقتصادی استان‌های ایران می‌باشد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش اقتصادسنجی داده‌های تابلویی (Panel Data) با بهره‌گیری از محیط نرم‌افزار Eviews9 استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که توسعه مالی اسلامی در بلندمدت اثر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی استان‌ها دارد. همچنین نتایج ضریب متغیرهای نسبت توزیع تسهیلات بانکی به تولید ناخالص داخلی (قرض‌الحسنه، مشارکتی و مبادله‌ای) مثبت و معنادار حاصل شده است. با توجه به ضریب برآوردی متغیرها، افزایش نسبت اعطای تسهیلات مبادله‌ای به تولید ناخالص داخلی، اثر مثبت و قوی‌تری نسبت به تسهیلات مشارکتی بر رشد اقتصادی استان‌ها دارد. بنابراین سیاست‌گذاران نظام مالی کشور جهت رونق اقتصادی باید به تعمیق انواع قراردادهای مبادله‌ای در نظام مالی کشور بپردازند.
طبقه‌بندی JEL: C13, C33, G21, O40.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Impact of Islamic Financial Development on the Economic Growth of Iranian Provinces (with Panel Data Approach)

نویسندگان [English]

  • mahdi sadeghi Shahdani 1
  • mohammad Ghaffarifard 2
  • mahdi safdari 3
1 Professor at Imam Sadiq University
2 Assistant professor at Ahlul Bayt International Univ., Tehran
3 PhD student in Economic Sciences
چکیده [English]

The distribution of banks’ resources in the interest-free banking system (without usury) is done through banking facilities (financial assistance programs), and efficient financial markets are among the important procedures in the procedure of economic growth. According to economists, without an effective and efficient financial sector, financial development and subsequent economic growth cannot be achieved. Therefore, studying the complementary role of the financial market and the bank is the most appropriate way to examine the relationship between financial development and economic growth in economic growth and development. Therefore, the main purpose of this study is to explain the effect of Islamic financial development on the economic growth of Iranian provinces. In order to analyze the data, the econometric method of panel data (Panel Data) has been analyzed using the Eviews9 software environment. The results indicate that Islamic financial development in the long term has a positive and significant effect on the economic growth of the provinces. The results of the coefficient of variables of the ratio of distribution of bank facilities (financial assistance programs) to GDP (Qarz al-Hasna “Arabic: القرض الحسن‎ , benevolent lending”, partnership and exchange) are also positive and significant. The increasing of the ratio of granting exchange facilities to GDP, according to the estimated coefficient of variables, has a positive and stronger effect than participatory facilities on the economic growth of the provinces. Therefore, the policymakers of the country’s financial system must pay close attention to the types of exchange contracts in the country’s financial system for economic booms (prosperity).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Financial development
  • Banking facilities
  • Economic growth
  • Province
  • Panel model

مراجع

  1. آیباغی اصفهانی، سعید، سعیده ادبی فیروزجایی، مجید عامری، و محمد فتاحی، «توسعه مالی و نهادی و ارتباط آن‌ها با رشد اقتصادی ایران»، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال دهم، شماره 4، پاییز 1397 ش.
  2. ابراهیمی، بهنام، محمد واعظ برزانی، رحیم دلالی اصفهانی، و مجید فخار، «مطالعه تجربی تأثیر توسعه کیفی نظام مالی بر رشد اقتصادی (مورد ایران)»، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال ششم، شماره 22، بهار 1395 ش.
  3. ابوترابی، محمدعلی، هانیه فنودی، و سبا مجتهدی، «عقود اسلامی، تعمیق مالی و رشد اقتصادی»، نشریه سیاست‌گذاری اقتصادی، دوره ششم، شماره 12، پاییز و زمستان 1393 ش. (ب)
  4. ابوترابی، محمدعلی، هدی زنده‌دل شهرنوی، نسرین رضایی مقدم، «بررسی ظرفیت‌های نوآورانه عقدهای اسلامی و نقش آن در رشد اقتصادی»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال چهاردهم، شماره56، زمستان 1393 ش. (الف)
  5. ابو نوری، عباسعلی، و منیژه تیموری، «بررسی اثر توسعه مالی بر رشد اقتصادی: مقایسه‌ای بین کشورهای OECD و UMI»، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال سوم، شماره 11، تابستان 1392 ش.
  6. ارباب، حمیدرضا، علی امامی میبدی، و صبا رجبی قادی، «رابطه مصرف انرژی‌های تجدید پذیر و رشد اقتصادی در کشورهای منتخب اوپک»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال ششم، شماره 23، تابستان 1396 ش.
  7. امام‌وردی، قدرت‌اللّٰه، مهدی فراهانی، و فاطمه شقاقی، «بررسی تطبیقی اثر گسترش بازارهای مالی بر رشد اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه با روش داده‌های تلفیقی 2008ـ 1975»، فصلنامه علوم اقتصادی، سال چهارم، شماره 14، بهار 1390 ش.
  8. پورفرج، علیرضا، و ولی‌اللّٰه علیزاده، «ارزیابی درجه تمرکز اعتبارات در عقود اسلامی و اثر آن بر رشد اقتصادی در ایران»، فصلنامه تحقیقات اقتصادی، شماره پیاپی 98، بهار 1391 ش.
  9. جمالیه بسطامی، بهتاش، و محمدرضا حمیدی‌زاده، «طراحی و آزمون مدل انتخاب مؤلفه‌های بخش‌بندی بازار بین‌المللی؛ مطالعه موردی بازار بین‌المللی بنزین»، فصلنامه تحقیقات بازاریابی نوین، سال ششم، شماره 3 (پیاپی 22)، پاییز 1395 ش.
  10. حسن‌زاده، علی، و اعظم احمدیان، «تأثیر ابزارهای مالی اسلامی بر رشد سرمایه‌گذاری»، نشریه مطالعات اقتصاد اسلامی، سال پنجم، شماره 1 (پیاپی 9)، زمستان 1391 ش.
  11. دژپسند، فرهاد، و ریحانه بخارایی، «بررسی رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی در ایران بر اساس الگوی اقتصاد کلان پساکینزی»، فصلنامه اقتصاد مالی و توسعه، سال دهم، شماره 34، بهار 1395 ش.
  12. دهقان شبانی، زهرا، و روح‌اله شهنازی، «بررسی رابطه علّی کوتاه‌مدت و بلندمدت بین توسعه مالی و رشد اقتصادی در استان‌های ایران»، فصلنامه تحقیقات اقتصادی، دوره پنجاه و یکم، شماره 2، تابستان 1395 ش.
  13. زروکی، شهریار، مانی مٶتمنی، و فاطمه نریمانی کناری، «تأثیر توسعه مالی بر رشد اقتصادی استان‌ها کاربرد رده‌بندی تلفیقی و روش گشتاورهای تعمیم‌یافته سیستمی»، فصلنامه سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی، سال سوم، شماره 3 (پیاپی 8)، پاییز 1394 ش.
  14. سلمانی، بهزاد، و بهزاد امیری، «توسعۀ مالی و رشد اقتصادی: مورد کشورهای در حال توسعه»، فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصاد سابق)، دوره ششم، شماره 4، زمستان 1388 ش.
  15. سوری، علی، اقتصادسنجی، چاپ هفتم، تهران، فرهنگ‌شناسی، 1392 ش.
  16. همو، اقتصادسنجی پیشرفته، همراه با کاربرد Eviews & Stata، چاپ ششم، تهران، فرهنگ‌شناسی، 1395 ش.
  17. شفیعی، علی، آموزش تخمین الگوهای پانل دیتا با کمک نرم‌افزار E-views7، ویرایش سوم، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، 1390 ش.
  18. طاهرپور، جواد، تیمور محمدی، و رضا فردی کلهرودی، «تأثیر توزیع تسهیلات بانکی بر رشد اقتصادی ایران؛ با تأکید بر عقود مشارکتی و مبادله‌ای»، دو فصلنامه علمی مطالعات اقتصاد اسلامی، سال دوازدهم، شماره 1 (پیایی 23)، 1396 ش.
  19. عین‌آبادی، جواد، و فرهاد حنیفی، اقتصاد و صنعت بانکداری ایران، تهران، نیاز دانش، 1394 ش.
  20. فطرس، محمدحسن، ابوالفضل نجارزاده نوش‌آبادی، و حسین محمودی، «بررسی رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی در ایران: با استفاده از روش تحلیل عاملی»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال هجدهم، شماره 56، زمستان 1389 ش.
  21. فلیحی، نعمت، و ریحانه بخارایی، «بررسی اثر عمق مالی بر رشد اقتصادی در ایران»، فصلنامه اقتصاد مالی و توسعه، سال یازدهم، شماره 38، بهار 1396 ش.
  22. گجراتی، دامودار، اقتصادسنجی کاربردی، ترجمه نادر مهرگان و لطفعلی عاقلی، چاپ چهارم، تهران، نور علم، 1397 ش.
  23. گجراتی، دامودار ، مبانی اقتصادسنجی، ترجمه حمید ابریشمی، چاپ دوازدهم، تهران، دانشگاه تهران، 1396 ش.

24. محمدی، تیمور، حمید ناظمان، و یونس خداپرست پیرسرایی، «بررسی رابطه علیت پویای بین توسعه مالی، باز بودن تجاری و رشد اقتصادی؛ مقایسه موردی دو کشور نفتی ایران و نروژ»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، شماره 10، بهار 1393 ش.

  1. ملانوری، هادی، شبنم باغبان علی‌اصغری، و زهره طباطبایی‌نسب، «رابطه علّی بین مخارج بهداشتی و رشد اقتصادی در کشورهای منتخب خاورمیانه»، دومین همایش ملی رویکردی بر حسابداری، مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد فومن و شفت، 1393 ش.

26. مٶتمنی، مانی، «بررسی رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی در ایران»، نشریه بررسی‌های بازرگانی، دوره جدید، شماره 34، فروردین و اردیبهشت 1388 ش.

27. مهدوی مزده، ابوالقاسم، محمدحسین معماریان، و مصطفی محبی مجد، «بررسی رابطه نابرابری درآمدی و امید به زندگی در کشورهای منتخب با خنثی‌سازی اثر تصنع آماری»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، سال بیست و یکم، شماره 67، تابستان 1395 ش.

28. مهرگان، نادر، و حمیدرضا اشرف‌زاده، اقتصادسنجی پانل دیتا، تهران، مٶسسه تحقیقات تعاون دانشگاه تهران، 1386 ش.

  1. مهرگان، نادر، و روح‌اله رضائی، راهنمای ای‌ویوز7 در اقتصادسنجی، تهران، نور علم، 1392 ش.

30. Aghion, Philippe & George-Marios Angeletos & Abhijit Vinayak Banerjee & Kalina Manova, “Volatility and growth: Credit constraints and the composition of investment”, Journal of Monetary Economics, Vol. 57(3): 246-265, 2010.

31. Allen, Donald S. & Léonce Ndikumana, “Financial intermediation and economic growth in Southern Africa”, Journal of African Economies, Vol. 9(2): 132-160, July 2000.

32. Al-Malkawi, Husam-Aldin N. & Hazem Marashdeh & Naziruddin Abdullah, “Financial Development and Economic Growth in the UAE: Empirical Assessment Using ARDL Approach to Co-integration”, International Journal of Economics and Finance, Vol. 4(5):105-115, May 2012.

33. Ang, James B., “What are the mechanisms linking financial development and economic growth in Malaysia?”, Economic Modelling, Elsevier, Vol. 25(1): 38-53, January 2008.

34. Apergis, Nicholas & Ioannis Filippidis & Claire Economidou, “Financial Deepening and Economic Growth Linkages: A Panel Data Analysis”, Review of World Economics, Vol. 143(1): 179-198, April 2007.

35. Bayar, Yilmaz, “Financial Development and Economic Growth in Emerging Asian Countries”, Asian Social Science, Vol. 10(9): 8-17, April 2014.

36. Beck, Thorsten & Ross Levine & Norman Loayza, “Financial and the source of growth”, Journal of Financial Economics, Vol. 58(1-2): 261-300, 2000.

37. Chaiechi, Taha, “Financial Development and Economic Growth through a Post-Keynesian Lens: Hong Kong Case Study”, Chapter 10 in: Claude Gnos & Louis-Philippe Rochon & Domenica Tropeano (Eds.), Employment, Growth, and Development: A Post-Keynesian Approach, New Directions in Modern Economics, UK, Edward Elgar Publishing, pp. 188-209, 2012.

38. Dawson, P. J., “Financial development and growth in economies in transition”, Applied Economics Letters, Vol. 10(13): 833-836, February 2003.

39. Demetriades, Panicos O. & Khaled A. Hussein, “Does financial development cause economic growth? Time-series evidence from 16 countries”, Journal of Development Economics, Vol. 51(2): 387-411, 1996.

40. Fry, Maxwell J., “Money and Capital or Financial Deepening in Economic Development?”, Journal of Money, Credit and Banking, Vol. 10(4): 464-475, November 1978.

41. Goaied, Mohamed & Seifallah Sassi, “Financial Development and Economic Growth in the MENA Region: What about Islamic Banking Development”, Institut des Hautes Etudes Commerciales, Carthage, January 2010.

42. Goldsmith, Raymond W., Financial Structure and Development, Yale University Press, January 1969.

43. Greenwood, Jeremy & Bruce D. Smith, “Financial markets in development, and the development of financial markets”, Journal of Economic Dynamics and Control, Vol. 21(1): 145-181, 1997.

44. Hassan, M. Kabir & Benito Sanchez & Jung-Suk Yu, “Financial Development and Economic Growth in the Organization of Islamic Conference Countries”, Journal of King Abdulaziz University-Islamic Economics, Vol. 24(1), January 2011.

45. Ireland, Peter N., “Money and Growth: An Alternative Approach”, American Economic Review, Vol. 84(1): 47-65, 1994.

46. Jobarteh, Mustapha & Etem Hakan Ergec, “Islamic Finance Development and Economic Growth: Empirical Evidence from Turkey”, Turkish Journal of Islamic Economics, Vol. 4(1): 31-47, February 2017.

47. Jung, Woo S., “Financial Development and Economic Growth: International Evidence”, Economic development Cultural Change, Vol. 34(2): 333-346, University of Chicago Press, 1986.

48. Kar, Muhsin & Şaban Nazlıoğlu & Hüseyin Ağır, “Financial development and economic growth nexus in the MENA countries: Bootstrap panel granger causality analysis”, Economic Modelling, Vol. 28: 685-693, 2011.

49. King, Robert G. & Ross Levine, “Finance and Growth: Schumpeter Might Be Right”, The Quarterly Journal of Economic, Vol. 108(3): 717-737, August 1993.

50. Levine, Ross & Sara Zervos, “Stock Market Development and LONG-Run Growth”, The World Bank Economic Review, Vol. 10(2): 323-339, May 1996.

51. Liu, Wan-Chun & Chen-Min Hsu, “The role of financial development in economic growth: The Experience of Taiwan, Korea and Japan”, Journal of Asian Economic, Vol. 17(4): 667-690, 2006.

52. Lucas, Robert E., “On the Mechanism of economic development”, Journal of Monetary Economic, Vol. 22(1): 3-42, 1988.

53. Luintel, Kul B. & Mosahid Khan, “A quantitative reassessment of the Finance–growth nexus: evidence from a multivariate VAR”, Journal of Development Economics, Vol. 60(2): 381-405, 1999.

54. McKinnon, Ronald I., Money and Capital in Economic Development, Washington DC, Brooking Institution, 1973.

55. Meier, Gerald M.  & Dudley Seers (Eds.), Pioneers in Development, New York, Oxford University Press, 1984.

56. Monsef, Abdolali & Leila Torki & Seyed Jaber Alavi, “I Investigation of the Effects of Financial Development on Economic Growth in D8 Countries Group: A Bootstrap Panel Granger Causality Analysis”, Quarterly Journal of Economic Growth and Development Research, Vol. 3(10): 53-92, 2013.

57. Moor, Basil John, “Inflation and financial Deeping”, Journal of Development Economic, Vol. 20(1): 125-133, 1986.

58. Mtiraoui, Abderraouf, “Islamic Financial Development Between Trend and Stability in the MENA region: Application on Panel Data”, 2020, Available at: <https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02494748>.

59. Naz, Syeda Arooj & Saqib Gulzar, “Impact of Islamic Finance on Economic Growth: An Empirical Analysis of Muslim Countries”, The Singapore Economic Review, pp. 1-21, Online-Published at 17 March 2020.

60. Patrick, Hugh T., “Financial Development and Economic Growth in Underdeveloped Countries”, Economic Development and Cultural Change, Vol. 14(2): 174-189, January 1966.

61. Pedroni, Peter, “Panel Cointegration; Asymptotic and Finite Sample Properties of Pooled Time Series Tests, with an Application to the PPP Hypothesis”, Econometric Theory, Vol. 20(3): 597-625, 8 June 2004.

62. Ram, Rati, “Financial development and economic growth: Additional evidence”, Journal of Development Studies, Vol. 35(4): 164-174, 1999.

63. Roubini, Nouriel & Xavier Sala-i-Martin, “Financial repression and economic growth”, Journal of Development Economics, Vol. 39(1): 5-30, July 1992.

64. Rousseau, Peter L. & Dadanee Vuthipadadorn, “Finance, investment and growth: Time series evidence from 10 Asian economies”, Journal of Macroeconomics, Vol. 27(1): 87-106, March 2005.

65. Rousseau, Peter L. & Paul Wachtel, “Equity markets and growth: Cross-country evidence on timing and outcomes, 1980-1995”, Journal of Banking & Finance, Vol. 24(12): 1933-1957, 2000.

66. Saeed, Muhammad Yasir & Kashif Hamid & Muhammad Ahmad Ur Rehman & Muhammad Nazam, “Islamic Financial Development and Economic Growth of Emerging Economy of Pakistan; a Panel Data Approach”, Journal of Business and Social Review in Emerging Economies, Vol. 6(1): 197-208, Mar 2020.

67. Samargandi, Nahla & Jan Fidrmuc & Sugata Ghosh, “Financial development and Economic growth in an oil-rich economy: The case of Saudi Arabia”, Economic Modelling, Elsevier, Vol. 43(c): 267-278, December 2014.

68. Schumpeter, Joseph A., The Theory of Economic Development, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 1934.

69. Shahbaz, Muhammad, “A Reassessment of Finance-Growth Nexus for Pakistan: Under the Investigation of FMOLS and DOLS Techniques”, The IUP Journal of Applied Economics, Vol. 8(1): 65-80, Hyderabad, Jan. 2009.

70. Shaw, Edward S., Financial Deepening in Economic Development, New York, Oxford University Press, 1973.

71. Stern, Nicholas, “The Economics of Development: A Survey”, The Economic Journal, Vol. 99(397): 597-685, Sep. 1989.

72. Tabash, Mosab I. & Raj S. Dhankar, “Islamic Financial Development And Economic Growth--Empirical Evidence from United Arab Emirates”, Journal of Emerging Economies and Islamic Research, Vol. 2(3): 1-16, 2014.

73. Id., “The Flow of Islamic Finance and Economic Growth: An Empirical Evidence of Middle East”, Journal of Finance and Accounting, Vol. 2(1): 11-19, January 2014.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار